Chiều qua 21/6, Tòa án Nhân dân quận Tân Bình, TP Hồ Chí Minh đã tiến hành xét xử sơ thẩm và tuyên án phạt đối tượng Phan Huỳnh Anh Khoa hay còn gọi là Khoa Xì trum (sinh năm 1993, cư trú tại quận Gò Vấp) năm năm tù, phạt bổ sung 50 triệu đồng cho hành vi buôn bán trái phép động vật hoang dã (ĐVHD) nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. Khoa chỉ là một trong rất nhiều đối tượng nằm trong tầm ngắm của lực lượng chức năng đã và đang công khai quảng cáo rao bán ĐVHD trên mạng Internet thời gian qua.

Trong vài năm trở lại đây, loại tội phạm về ĐVHD trên Internet đang gia tăng với tốc độ chóng mặt. Trên các trang mạng xã hội, các website, các diễn đàn, nhiều loài ĐVHD từ sóc, nhím, trăn, rắn, kỳ đà, cá sấu, chuột đến những loài nguy cấp, quý, hiếm như hổ, culi, rái cá được rao bán ngày càng thường xuyên và công khai, thậm chí kèm theo đầy đủ thông tin của người bán. Phòng Bảo vệ ĐVHD, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) đã ghi nhận vi phạm quảng cáo ĐVHD và các sản phẩm từ ĐVHD trên Internet đầu tiên vào năm 2008. Tính đến tháng 6/2016, con số này đã lên tới 1.551 vụ việc vi phạm. Cá biệt trong năm 2014, số vụ buôn bán, quảng cáo ĐVHD trên Internet được ENV tiếp nhận và xử lí lên tới 855 vụ việc. Bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc phụ trách chương trình Chính sách - Pháp luật của ENV nhận định: “Hiện nay, cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin, ngày càng có nhiều đối tượng sử dung Internet, đặc biệt là mạng xã hội, như một công cụ hữu hiệu để thực hiện các hành vi vi phạm về ĐVHD. Đây là một loại tội phạm mới và rất nguy hiểm cần bị ngăn chặn. Tuy nhiên, do bản chất mạng Internet là một môi trường ảo, các đối tượng lại thường xuyên thay đổi tài khoản, thông tin đăng tải lại có thể thay đổi và dỡ bỏ rất nhanh chóng nên việc xác định lai lịch đối tượng và thu thập chứng cứ còn gặp rất nhiều khó khăn.”  

Trước thực trạng đáng báo động trên, ENV đã kêu gọi sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng và cả cộng đồng nhằm đối phó với loại tội phạm mới này. Từ năm 2008 đến nay, nhờ thông báo vi phạm của người dân qua đường dây nóng miễn phí 1800-1522 và qua các chiến dịch loại bỏ vi phạm về ĐVHD trên Internet, Phòng Bảo vệ ĐVHD của ENV đã hỗ trợ các cơ quan chức năng xử lí thành công 1.130 trên tổng số 1.551 vụ vi phạm về ĐVHD trên mạng Internet, gỡ bỏ nhiều đường link vi phạm cũng như hỗ trợ cơ quan chức năng tịch thu nhiều cá thể ĐVHD còn sống. Cũng từ những thông tin được ENV chuyển giao, ngoài Phan Huỳnh Anh Khoa, nhiều đối tượng “sừng sỏ” buôn bán ĐVHD trên mạng đã sa lưới pháp luật. Đối tượng Phạm Minh Hưng là một ví dụ. Về vụ việc này, Ông Phạm Văn Dũng, Phó Phòng Cảnh sát Môi trường Công an tinh Thừa Thiên Huế cho biết: “Tháng 5/2016, chúng tôi nhận được thông tin do ENV chuyển giao về một đối tượng rao bán một cá thể mèo rừng trên mạng. Ngay lập tức, bằng những biện pháp nghiệp vụ, chúng tôi đã bắt quả tang đối tượng này khi đang thực hiện hành vi buôn bán. Kết quả là cá thể mèo rừng đã được tịch thu và thả về môi trường tự nhiên. Hưng cũng bị xử phạt 20 triệu đồng.” Trước đó, vào tháng 5/2015, một đối tượng khác chuyên rao bán ĐVHD trên mạng là Đinh Công Thành cũng đã bị cơ quan chức năng bắt giữ cùng tang vật là 44 cá thể rùa thuộc nhiều loài khác nhau. Thành sau đó đã phải chịu mức án 13 tháng tù giam. Tháng 12/2015,  Lê Đức Minh ở Hà Nội cũng đã bị tuyên phạt 27 tháng tù giam sau khi rao bán 3 cá thể cu li trên mạng.

Ngoài việc trực tiếp ngăn chặn các vi phạm về ĐVHD trên mạng, ENV còn triển khai chiến dịch “Khu vực an toàn cho ĐVHD” hướng tới các website mua bán trực tuyến, các nhóm mua bán trên mạng xã hội, các trang blog nhằm gỡ bỏ những thông tin rao bán ĐVHD và truyền thông bảo vệ ĐVHD trên những trang này. Tới nay, đã có 19 website lớn như chotot.vn, rongbay.vn, vatgia.com, muare.vn... tham gia vào chiến dịch.

Bà Hà cho biết thêm: “Với tốc độ lan truyền chóng mặt của internet, những thông tin rao bán các cá thể ĐVHD lại càng dễ tiếp cận với những người có nhu cầu. Vì vậy, vai trò của cộng đồng là hết sức quan trọng trong việc đẩy lùi loại tội phạm mới này. Chúng tôi khuyến khích cộng đồng theo dõi và báo cáo các vi phạm liên quan đến quảng cáo buôn bán ĐVHD đến đường dây nóng miễn phí 1800-1522 hoặc cơ quan chức năng địa phương để các vi phạm này được xử lý.”

Việc xử lí thích đáng đối tượng Phan Huỳnh Anh Khoa một mặt là một tín hiệu đáng mừng trong cuộc chiến không khoan nhượng với các vi phạm về ĐVHD, nhưng mặt khác cũng là hồi chuông cảnh báo chúng ta về tình trạng buôn bán ĐVHD tràn lan, khó quản lí trên mạng. 

“ENV đề xuất các cơ quan chức năng tăng cường các biện pháp kiểm soát và xử lý các hành vi vi phạm theo đúng quy định của pháp luật, để những đối tượng đang sử dụng Internet như một công cụ phạm pháp như Phan Huỳnh Anh Khoa không thể tiếp tục coi thường pháp luật. Năm năm tù giam hy vọng là một bài học nhãn tiền đối với những đối tượng đang và có ý định vi phạm pháp luật về bảo vệ ĐVHD,” bà Hà nhấn mạnh. 

 
Quy định xử phạt đối với hành vi quảng cáo kinh doanh ĐVHD

·        Theo quy định tại điểm c, khoản 2 Điều 15 Nghị định 157/2013/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 40/2015/NĐ-CP), hành vi quảng cáo kinh doanh về động vật rừng trái quy định của pháp luật sẽ bị xử phạt từ 1-2 triệu đồng.

·        Đối với loài động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thuộc nhóm IB của Nghị định 32/2006/NĐ-CP; loài thuộc Phụ lục I Công ước về buôn bán quốc tế động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES; loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ trong Danh mục ban hành kèm theo Nghị định 160/2013/NĐ-CP, do là mặt hàng cấm kinh doanh theo quy định tại Nghị định 32/2006/NĐ-CP, Nghị định 59/2006/NĐCP và Luật Đầu tư 2014 (có hiệu lực từ ngày 1/7/2015) nên việc quảng cáo các loài này sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính từ 70-100 triệu đồng theo quy định tại Khoản 2 Điều 50 Nghị định 158/2013/NĐ-CP.

Hồ sơ đối tượng Phan Huỳnh Anh Khoa

 hoa là một tên "trùm" buôn bán ĐVHD trên internet với thái độ “ngông cuồng” cũng như ngang nhiên thách thức ENV và các cơ quan chức năng. Kể từ khi nhận được thông báo vi phạm đầu tiên vào 8/2013, ENV đã "theo dõi" sát sao đối tượng này và cũng liên tuc nhận được thông báo từ cộng đồng về các vi phạm do Khoa thực hiện. Chỉ đến 12/2015, sau rất nhiều nỗ lực, Khoa đã bị bắt quả tang khi đang thực hiện hành vi bán 9 cá thể rái cá và một cá thể voọc chà vá chân đen.

Thông cáo báo chí: Vi phạm về động vật hoang dã trên mạng Internet: Tăng 324% so với năm 2013 

Thiên Huế cho biết: “Tháng 5/2016, chúng tôi nhận được thông tin do ENV chuyển giao về một đối tượng giao bán một cá thể mèo rừng trên mạng. Ngay lập tức, bằng những biện pháp nghiệp vụ, chúng tôi đã bắt quả tang đối tượng này khi đang thực hiện hành vi buôn bán. Kết quả là cá thể mèo rừng đã được tịch thu và thả về môi trường tự nhiên. Hưng cũng bị xử phạt 20 triệu đồng.” Trước đó, vào tháng 5/2015, một đối tượng khác chuyên rao bán ĐVHD trên mạng là Đinh Công Thành cũng đã bị cơ quan chức năng bắt giữ cùng tang vật là 44 cá thể rùa thuộc nhiều loài khác nhau. Thành sau đó đã phải chịu mức án 13 tháng tù giam. Tháng 12/2015,  Lê Đức Minh ở Hà Nội cũng đã bị tuyên phạt 27 tháng tù giam sau khi rao bán 3 cá thể cu li trên mạng.

Ngoài việc trực tiếp ngăn chặn các vi phạm về ĐVHD trên mạng, ENV còn triển khai chiến dịch “Khu vực an toàn cho ĐVHD” hướng tới các website mua bán trực tuyến, các nhóm mua bán trên mạng xã hội, các trang blog nhằm gỡ bỏ những thông tin rao bán ĐVHD và truyền thông bảo vệ ĐVHD trên những trang này. Tới nay, đã có 19 website lớn như chotot.vn, rongbay.vn, vatgia.com, muare.vn... tham gia vào chiến dịch. Bà Hà cho biết thêm: “Với tốc độ lan truyền chóng mặt của internet, những thông tin rao bán các cá thể ĐVHD lại càng dễ tiếp cận với những người có nhu cầu. Vì vậy, vai trò của cộng đồng là hết sức quan trọng trong việc đẩy lùi loại tội phạm mới này. Chúng tôi khuyến khích cộng đồng theo dõi và báo cáo các vi phạm liên quan đến quảng cáo buôn bán ĐVHD đến đường dây nóng miễn phí 1800-1522 hoặc cơ quan chức năng địa phương để các vi phạm này được xử lý.”

Việc xử lí thích đáng đối tượng Phan Huỳnh Anh Khoa một mặt là một tín hiệu đáng mừng trong cuộc chiến không khoan nhượng với các vi phạm về ĐVHD, nhưng mặt khác cũng là hồi chuông cảnh báo chúng ta về tình trạng buôn bán ĐVHD tràn lan, khó quản lí trên mạng.