Ngày 22/8/2016, báo Tuổi trẻ online đã đăng bài viết “Công an và VKS cãi nhau về 100 trứng Vích” trong đó cho biết Viện kiểm sát nhân huyện Côn Đảo (tỉnh Bà Rịa, Vũng Tàu) không phê chuẩn quyết định khởi tố một đối tượng có hành vi trộm 116 quả trứng vích với lý do “trứng Vích không phải là sản phẩm của Vích vì không qua chế biến từ một cá thể Vích, trứng cũng không được xem là một cá thể hay bộ phận của cá thể” và do đó không thể khởi tố vụ án hay bị can được. Viện Kiểm sát nhân dân huyện Côn Đảo cũng đã xin ý kiến Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu và được trả lời không đủ yếu tố cấu thành tội phạm, và nhất quyết không phê chuẩn khởi tố vụ án hình sự trong trường hợp này.

Rùa mẹ đẻ trứng

Lý do được ông Trần Thanh Tâm, Viện trưởng Viện KSND huyện Côn Đảo đưa ra cho quyết định này là bởi Viện đã áp dụng quy định tại Khoản 6, Điều 3 Nghị định 160/2013/NĐ-CP về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. Theo đó, trứng rùa biển không phải là bộ phận/sản phẩm của rùa biển. Tuy nhiên, trong công văn số 538 của Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính thuộc Bộ Tư pháp gửi Ban quản lý Vườn Quốc gia Côn Đảo, cơ quan này đã nêu rõ: “Theo quy định tại Điều 3 Luật Thú y năm 2015 (trước đây là Pháp lệnh Thú y) thì trứng của động vật trên cạn hay động vật dưới nước đều là sản phẩm của chúng. Như vậy, theo quy định của pháp luật hiện hành thì trứng Vích là sản phẩm của con Vích”. Giải thích rõ hơn về khía cạnh pháp lý, bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc phụ trách chương trình Chính sách – Pháp luật của ENV cho biết: “Trong trường hợp 2 quy phạm pháp luật cùng quy định 1 vấn đề, văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn sẽ được áp dụng. Vậy nên ENV hoàn toàn đồng tình với hướng dẫn của Bộ Tư pháp về việc khởi tố vụ án và truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội trong các vụ việc liên quan đến rùa biển, trứng và các sản phẩm, bộ phận khác của loài này trên địa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu thời gian vừa qua.”

Di dời trứng về khu ấp

Vích – tên khoa học là Chelonia mydas – đã được nâng lên mức bảo vệ cao nhất theo quy định của pháp luật Việt Nam từ cuối năm 2013, ngang hàng với hổ, voi, tê giác. Vậy nhưng, vì một lý do nào đó, những vi phạm liên quan đến rùa biển vẫn chưa được xử lý thỏa đáng, dù hậu quả để lại có đặc biệt nghiêm trọng cho loài này, và các quy định pháp luật thì đã rõ “như ban ngày”. Cuối năm 2014, cơ quan chức năng đã bắt giữ hơn 10 tấn rùa biển, tương đương 7.000 cá thể 6 nhà kho ở thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. So với vi phạm về một cá thể hổ hay vài tạ sừng tê, thì với số lượng rùa biển khổng lồ này, các đối tượng vi phạm xứng đáng với khung hình phạt cao nhất theo pháp luật. Tuy nhiên, cho đến nay, gần 2 năm sau khi bị phát hiện, những đối tượng trong vụ việc này là 2 anh em Hoàng Tuấn Hải – Hoàng Minh Cường vẫn đang nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật. Bà Hà đặt bức xúc: “Đối tượng vận chuyển 1 cá thể hổ đông lạnh hay 31 kg sừng tê thì bị bắt giữ, khởi tố ngay lập tức. Nhưng ăn trộm hơn 1000 trứng rùa, mà lẽ ra nếu được nuôi ấp, 80% sẽ nở thành rùa con, hay tệ hơn là giết hại 7000 cá thể rùa biển thì thậm chí còn không bị xử lý hình sự. Lẽ nào lại còn có “thứ tự ưu tiên” xử lý trong danh mục các loài được ưu tiên bảo vệ?”

Kiểm tra rùa con

Bà Hà kết luận: “Với tư cách là một tổ chức bảo tồn hoạt động lâu năm trong lĩnh vực bảo vệ động vật hoang dã, bao gồm loài vích, ENV khẩn thiết đề nghị Viện Kiểm sát Nhân dân Côn Đảo nhanh chóng ra quyết định xử lý hình sự đối với các đối tượng trộm trứng rùa số lượng lớn trong 2 vụ việc gần đây. Đó không chỉ là việc làm đúng đắn, tuân thủ các quy định của pháp luật về bảo vệ ĐVHD, mà còn là hành động kịp thời ngăn chặn những mối đe dọa trực tiếp tới sự phát triển của loài Vích tại nước ta. Chúng tôi cũng hy vọng những vi phạm liên quan đến rùa biển sẽ được các cơ quan chức năng quan tâm xử lý hơn nữa, bắt đầu từ việc làm rõ trách nhiệm của các đối tượng liên quan.”

Thả rủa con về biển