Liên quan đến vụ việc gia đình ông Nguyễn Mậu Chiến (tại Cồn Tàu Voi, thôn 27, xã Xuân Tín, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa) hiện đang nuôi nhốt 11 cá thể hổ (đã hết hạn giấy chứng nhận trại nuôi từ ngày 22/05/2017), vừa qua, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) đã gửi Công văn số 541/2018/ENV tới Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa bày tỏ quan điểm cho rằng UBND tỉnh Thanh Hóa cần hành động quyết liệt và thu hồi các cá thể hổ đang nuôi nhốt tại cơ sở của Nguyễn Mậu Chiến.

Trước đó, ENV đã nhận được Công văn số 2534/SNN&PTNT-CCKL ngày 03 tháng 08 năm 2018 của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (SNN&PTNT) tỉnh Thanh Hóa về việc phối hợp kiểm tra, giám sát trại nuôi này. Theo đó, mặc dù được cả Cục bảo tồn đa dạng sinh học và Cơ quan quản lý CITES Việt Nam tham vấn về việc không cấp phép cho gia đình ông Nguyễn Mậu Chiến tiếp tục nuôi nhốt hổ, SNN&PTNT tỉnh Thanh Hóa vẫn không có biện pháp xử lý nào khác ngoài việc “vận động, tuyên truyền” chủ cơ sở tự nguyện chuyển giao hổ. Cũng vì vậy, việc chuyển giao hổ sẽ chỉ được thực hiện sau khi “đạt được thỏa thuận, thống nhất giữa Chủ trại nuôi và bên tiếp nhận.”

ENV cho rằng UBND tỉnh Thanh Hóa hoàn toàn có căn cứ pháp lý để ra quyết định thu hồi những cá thể hổ đang bị nuôi nhốt tại cơ sở của Nguyễn Mậu Chiến mà không cần “thỏa thuận, thống nhất” với gia đình ông này.

Thứ nhất, ENV khẳng định những cá thể hổ này không thuộc quyền sở hữu của ông Chiến mà thuộc quyền sở hữu Nhà nước và UBND tỉnh Thanh Hóa hoàn toàn có quyền ra quyết định thu hồi lại những tài sản này.

Sau khi phát hiện hành vi nuôi nhốt hổ trái phép của ông Chiến, ngày 03/08/2007, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa ra Quyết định số 2320/QĐ-UBND về việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hộ gia đình ông Chiến, đồng thời giao cho gia đình ông tiếp tục nuôi nhốt các cá thể hổ trong trang trại của mình. Tuy nhiên, Quyết định này hoàn toàn không chuyển quyền sở hữu những cá thể hổ này cho ông Chiến. Điều 164 Bộ Luật Dân Sự 2005 quy định: “Quyền sở hữu bao gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt tài sản của chủ sở hữu”. Trong khi đó, Quyết định số 2320/QĐ-UBND của Chủ tịch UBND Thanh Hóa chỉ chuyển giao cho ông Chiến quyền chiếm hữu đối với các cá thể hổ, ông Chiến hoàn toàn không có quyền sử dụng và quyền định đoạt đối với tài sản này. Chính vì thế, trong Bản cam kết ngày 10/07/2007 ông Chiến đã khẳng định “sẵn sàng nộp cho Nhà nước số 10 cá thể hổ đang nuôi nhốt khi có yêu cầu của Nhà nước”. Điều này một lần nữa cho thấy ông Nguyễn Mậu Chiến chưa bao giờ có quyền sở hữu hợp pháp đối với những cá thể hổ trong trang trại của ông.

Thứ hai, ông Nguyễn Mậu Chiến có trách nhiệm chuyển giao các cá thể hổ trong trại nuôi của mình cho cơ quan Nhà nước mà không có quyền yêu cầu bất kì một khoản bồi hoàn hay chi phí phát sinh nào khác.

Những cá thể hổ trong trang trại của ông Chiến là tài sản của Nhà nước giao cho ông quản lý khi gia đình ông có đầy đủ điều kiện nuôi nhốt và có nguyện vọng nuôi nhốt “vì mục đích bảo tồn”. Việc nuôi dưỡng, chăm sóc những cá thể hổ này là do ông Chiến tự nguyện tiếp nhận, không hề bị đe dọa, ép buộc. Ý chí của ông được thể hiện trong Bản cam kết ông viết ngày 10/7/2007. Giữa ông Chiến và UBND tỉnh Thanh Hóa hoàn toàn không có thỏa thuận liên quan tới việc UBND tỉnh Thanh Hóa phải chi trả các chi phí phát sinh trong quá trình nuôi nhốt các cá thể hổ. Trong thời gian nuôi nhốt hổ, ông cũng chưa bao giờ yêu cầu Nhà nước hỗ trợ chi phí nuôi dưỡng, chăm sóc. Điều này cho thấy ông đồng tình với việc nuôi hổ không có kinh phí hỗ trợ để phục vụ mục đích “bảo tồn loài động vật này” mà UBND tỉnh Thanh Hóa yêu cầu. Đến nay, khi mục đích bảo tồn không thực hiện được, Nhà nước có quyền yêu cầu và ông Chiến có trách nhiệm phải trả lại tài sản của Nhà nước.

Thứ ba, Nguyễn Mậu Chiến và vợ là Lê Thị Hồng đã bị kết tội về hành vi vận chuyển, tàng trữ hàng cấm (trong đó có 02 cá thể hổ đông lạnh tại số 16 BT7, khu đô thị Văn Quán, phường Văn Quán, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội). Theo lời khai của Nguyễn Mậu Chiến tại phiên tòa xét xử đối tượng này và đồng bọn ngày 20/3/2018, 02 cá thể hổ có nguồn gốc từ trang trại của đối tượng tại Thanh Hóa. Sau khi cá thể hổ chết, đối tượng không khai báo mà vận chuyển trái phép ra Hà Nội. Vừa qua, Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội hiện cũng đã kháng nghị Bản án sơ thẩm của Tòa án nhân dân quận Hà Đông theo hướng tăng nặng hình phạt đối với bị cáo Nguyễn Mậu Chiến để tương xứng với mức độ và tính chất nghiêm trọng trong hành vi phạm tội của đối tượng này.

Bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV bày tỏ quan điểm: “Từ năm 2014, Chính phủ đã ban hành Chương trình quốc gia về bảo tồn hổ giai đoạn 2014-2022 với mục tiêu phục hồi quần thể hổ tự nhiên và thắt chặt công tác quản lý hoạt động nuôi nhốt hổ. Làm sao có thể bảo tồn hổ nếu chúng ta để một đối tượng không có giấy phép, vừa bị kết án về buôn bán ĐVHD được tiếp tục nuôi hổ “ngoài vòng pháp luật” chỉ vì cho rằng không có căn cứ tịch thu?. Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng tỉnh Thanh Hóa cần thể hiện vai trò tích cực hơn nữa, đóng góp vào nỗ lực chung của quốc gia nhằm bảo tồn loài ĐVHD đặc biệt nguy cấp, quý, hiếm này. Pháp luật được đặt ra với mục tiêu bảo vệ ĐVHD cũng như các nguồn tài nguyên đa dạng sinh học quan trọng của đất nước không chỉ cho hôm nay mà còn cho thế hệ mai sau và vì thế cần phải được vận dụng đúng đắn, kịp thời, linh hoạt để đáp ứng yêu cầu này”.

ENV hi vọng UBND tỉnh Thanh Hóa nhanh chóng ra quyết định thu hồi những cá thể hổ đang bị nuôi nhốt trái phép tại hộ gia đình ông Nguyễn Mậu Chiến và chuyển giao số hổ này tới Trung tâm cứu hộ đồng ý tiếp nhận. Hành động cụ thể để giải quyết triệt để vấn đề này trong thời gian sớm nhất sẽ góp phần khẳng định quyết tâm của tỉnh Thanh Hóa nói riêng và Việt Nam nói chung trong nỗ lực thắt chặt công tác quản lý và ngăn chặn tội phạm về ĐVHD, đặc biệt trong bối cảnh Hội nghị quốc tế lần thứ 4 về phòng chống buôn bán ĐVHD trái phép sắp diễn ra tại Luân Đôn tháng 10 này.