Trong những năm gần đây, Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng kể trong nỗ lực đẩy lùi tội phạm về ĐVHD. Một trong những kết quả quan trọng là đã đưa được một số đối tượng cầm đầu các đường dây buôn bán lớn chịu trách nhiệm trước pháp luật với các bản án tù nghiêm khắc. Điều đáng tiếc là dấu ấn của những thành tựu này đã bị ảnh hưởng không nhỏ do các cơ quan chức năng chưa có những biện pháp hữu hiệu để điều tra, xử lý các đối tượng đằng sau những lô hàng ngà voi khối lượng lớn bị vận chuyển trái phép qua các cảng.

Từ năm 2018 đến nay, ENV đã ghi nhận được hơn 15 tấn ngà voi tịch thu tại các cảng. Tuy nhiên cho đến nay, ENV chưa thấy bất cứ đối tượng nào phải chịu trách nhiệm cho những lô hàng lớn này, trong khi rất có thể chúng thuộc về các đường dây buôn bán ĐVHD lớn xuyên quốc gia đang hoạt động tại Việt Nam.

Có thể thấy, những lỗ hổng trong công tác xử lý các vụ bắt giữ tại cảng đang ảnh hưởng không nhỏ đến nỗ lực ngăn chặn tình trạng buôn bán ĐVHD trái phép của Việt Nam. Do vậy, ENV cho rằng, các cơ quan chức năng cần tập trung vào công tác điều tra vi phạm về ĐVHD được phát hiện tại cảng nhằm xác định các đối tượng đứng sau những lô hàng phạm pháp này.

Các cơ quan chức năng cần đầu tư công sức, nguồn lực để thu thập tất cả những bằng chứng có liên quan đến các vụ bắt giữ quy mô lớn tại cảng, trong đó bao gồm các giao dịch tài chính giữa người gửi và người nhận, thu giữ và điều tra điện thoại cùng các phương thức liên lạc khác. Đồng thời, các cơ quan chức năng cũng cần phối hợp với lực lượng thực thi pháp luật tại các quốc gia nơi lô hàng xuất phát để đề nghị hỗ trợ điều tra. Các cơ quan chức năng cũng nên sử dụng nguồn tin báo của người dân để có thể xác định danh tính của chủ lô hàng, từ đó bắt giữ, truy tố và phạt tù những đối tượng cầm đầu các đường dây buôn lậu hàng tấn ngà voi và vảy tê tê vào Việt Nam mỗi năm. 

Ngoài ra, các cơ quan chức năng cần xem xét áp dụng hiệu quả những quy định pháp luật trong lĩnh vực phòng chống rửa tiền, trốn thuế hay các quy định về tội phạm có tổ chức để làm cơ sở pháp lý xử lý các đường dây buôn bán ĐVHD trái phép xuyên quốc gia do các đối tượng người Việt Nam cầm đầu. Dù áp dụng quy định pháp luật về bảo vệ ĐVHD, phòng chống rửa tiền hay trốn thuế thì mục tiêu cuối cùng cũng phải là bắt giữ các đối tượng cầm đầu và buộc các đối tượng này chịu trách nhiệm cho hành vi phạm tội của chúng.

Vốn được biết tới là quốc gia trung chuyển ĐVHD quan trọng trên thế giới và là một thị trường tiêu thụ ngà voi, sừng tê giác ngày càng gia tăng, Việt Nam cần nhanh chóng và quyết tâm thay đổi để triệt phá các đường dây buôn bán ngà voi, vảy tê tê và sừng tê giác đang hoạt động.

Cho tới nay, Việt Nam đang đi đúng hướng trong cuộc chiến chống lại nạn buôn bán ĐVHD trái phép. Các đơn vị tuyến đầu đang liên tiếp gặt hái thành công trong khi các cơ quan tư pháp như viện kiểm sát và tòa án cũng đang đặt ra những dấu mốc mới trong công tác xử lý tội phạm về ĐVHD. Tuy nhiên, các đối tượng trùm sỏ lớn nhất, những kẻ làm giàu bất chính từ các hoạt động phi pháp có vẻ vẫn đang nằm ngoài tầm ngắm của các cơ quan chức năng. Dù vận chuyển hàng tấn ngà voi, vảy tê tê và sừng tê giác vào Việt Nam nhưng thứ các đối tượng này mất, cùng lắm chỉ là một vài chuyến hàng.

Đã đến lúc các cơ quan chức năng cần chấm dứt hoạt động của các đường dây buôn bán ĐVHD xuyên quốc gia, bắt đầu từ việc xử lý các vi phạm tại cảng – nơi các đối tượng sử dụng để nhập lậu ĐVHD và sản phẩm của chúng vào Việt Nam.