Hồi 18 giờ 30 phút ngày 04/11/2018, lực lượng Cảnh sát giao thông – Công an tỉnh Kon Tum đã kiểm tra và phát hiện một khối lượng lớn động vật hoang dã (ĐVHD) được vận chuyển trên xe khách mang biển kiểm soát 36B-022.32 qua địa bàn tỉnh Kon Tum.

Các chuyên gia nhận định không thể gây nuôi thương mại rùa đầu to

Các cá thể ĐVHD bị bắt giữ bao gồm rắn và nhiều loài rùa trong đó có 26 cá thể (có tổng khối lượng 14,5kg) được xác định là loài rùa đầu to (Platysternon megacephalum) – loài rùa đặc biệt nguy cấp, quý, hiếm được liệt kê trong Phụ lục I Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp CITES. Điều đáng nói là lái xe đã cung cấp được giấy tờ chứng minh nguồn gốc hợp pháp của 11kg rùa đầu to tại trang trại của ông Trần Chí Đại (trú tại xã An Hòa, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp). Cụ thể, đối tượng đã cung cấp giấy phép vận chuyển (đề ngày 30/10/2018) cho 6kg rùa đầu to ngay tại thời điểm bị bắt giữ và tiếp tục cung cấp giấy phép vận chuyển (đề ngày 2/11/2018) cho 5kg rùa đầu to sau 24h kể từ thời điểm bị bắt giữ. Tất cả giấy phép vận chuyển nói trên đều do Hạt Kiểm lâm huyện Tam Nông – Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp cấp.

Theo ông Hoàng Văn Hà, Điều phối viên Chương trình bảo tồn rùa châu Á (ATP): “Rùa đầu to là loài rùa đặc biệt nhạy cảm, rất khó để duy trì và sinh sản thành công loài trong điều kiện nuôi nhốt. Bên cạnh đó, số lượng trứng thấp, quá trình sinh trưởng chậm, lên tới 9 năm để đạt kích thước trưởng thành cũng cho thấy việc gây nuôi loài này phục vụ mục đích thương mại là không có khả năng. ATP cũng chưa ghi nhận trường hợp gây nuôi thành công rùa đầu to nào tại Việt Nam.”
Theo quy định tại Điều 10 Nghị định 82/2006/NĐ-CP ngày 10/08/2006 của Chính phủ về quản lý hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, tái xuất khẩu, nhập nội từ biển, quá cảnh, nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng, trồng cấy nhân tạo các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm, (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 98/2011/NĐ-CP), một trong các điều kiện tiên quyết để đăng ký thành lập các trang trại nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm thuộc Phụ lục của CITES (như rùa đầu to) là:

• Đối với trại nuôi sinh sản: loài ĐVHD phải “được cơ quan khoa học CITES Việt Nam xác nhận bằng văn bản là có khả năng sinh sản liên tiếp qua nhiều thế hệ trong môi trường có kiểm soát.”
• Đối với trại nuôi sinh trưởng: loài ĐVHD phải “được cơ quan khoa học CITES Việt Nam xác nhận bằng văn bản là việc nuôi sinh trưởng không ảnh hưởng tới việc bảo tồn loài đó trong tự nhiên.”

Qua tham khảo ý kiến bốn cơ quan khoa học CITES Việt Nam (Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Viện Nghiên cứu Hải sản thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên và Môi trường thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội), ENV được biết các cơ quan này CHƯA BAO GIỜ xác nhận bằng văn bản về khả năng nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng rùa đầu to. Như vậy, trong trường hợp này, việc cơ quan kiểm lâm tỉnh Đồng Tháp cấp phép cho cơ sở của ông Trần Chí Đại gây nuôi nuôi sinh sản, sinh trưởng loài rùa đầu to và sau đó cấp phép vận chuyển loài này là trái quy định hiện hành của pháp luật cũng như có dấu hiệu tắc trách của cơ quan chức năng trong quá trình quản lý.

Bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV bức xúc:“Tương tự như tê tê, việc gây nuôi thương mại rùa đầu to là không có khả năng. Thế nhưng không biết vì lí do gì mà những chuyến hàng chở rùa đầu to “có nguồn gốc hợp pháp từ các trang trại” vẫn ngang nhiên di chuyển ra Móng Cái (Quảng Ninh). ENV đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng như các cơ quan quản lý Nhà nước ngay lập tức vào cuộc để chấm dứt tình trạng cấp phép nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng vì mục đích thương mại đối với rùa đầu to và các loài ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm khác tại các địa phương cũng như xử lý các cơ quan, đối tượng có dấu hiệu tắc trách theo đúng quy định của pháp luật”.

ENV đề xuất các biện pháp cụ thể để giải quyết triệt để vấn đề như sau:

1. Đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ngay lập tức có văn bản chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Chi cục Kiểm lâm các địa phương không cấp phép gây nuôi sinh sản, sinh trưởng vì mục đích tương mại đối với rùa đầu to cũng như các loài ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm thuộc Phụ lục I CITES khác và các loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ (ban hành kèm theo Nghị định 160/2013/NĐ-CP) của Chính phủ. Có biện pháp thống kê, xác minh và thu hồi giấy phép của những cơ sở đã được cấp phép gây nuôi thương mại những loài này.

2. Đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Chi cục Kiểm lâm các địa phương tăng cường công tác quản lý các cơ sở gây nuôi ĐVHD trên địa bàn, kiên quyết rút giấy phép những cơ sở không đủ điều kiện nuôi ĐVHD cũng như thắt chặt quy trình cấp phép vận chuyển ĐVHD.

3. Đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chỉ đạo thành lập đoàn kiểm tra liên ngành với sự có mặt của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Tháp về công tác quản lý, gây nuôi ĐVHD trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp và xử lý triệt để các dấu hiệu sai phạm, tắc trách nếu có.

Thông tin thêm về một số tồn tại trong hoạt động gây nuôi thương mại ĐVHD tại Việt Nam tại đây