15 năm tù là khung hình phạt tối đa cho tội phạm về động vật hoang dã, theo điều 241 Dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi. Một bước tiến mới, nhưng vẫn còn nhiều kẽ hở!

Theo điều 190 Bộ luật Hình sự (BLHS) hiện nay, hình phạt cao nhất cho tội phạm về động vật hoang dã (ĐVHD) là 7 năm tù. Tuy nhiên, theo Trung tâm giáo dục thiên nhiên (ENV), chế tài xử lý tội phạm về ĐVHD vẫn chưa thực sự phản ánh được tính chất nghiêm trọng của loại tội phạm này, trong khi BLHS Việt Nam hiện nay đã có những chế tài xử lý nghiêm khắc đối với nhóm tội phạm về ma túy, vũ khí và buôn bán người.

Nạn buôn bán trái phép ĐVHD hiện đang là một vấn đề nóng được cả thế giới quan tâm. Theo Báo cáo về nạn buôn bán trái phép ĐVHD của Chương trình Môi trường Liên Hiệp Quốc (UNEP), tội phạm về ĐVHD đang diễn ra ngày một phổ biến với mức lợi nhuận khổng lồ, ước tính khoảng 150 tỷ đô la Mỹ mỗi năm.

Tuy nhiên, tại nhiều quốc gia, tội phạm liên quan tới ĐVHD chưa bị coi là tội phạm nghiêm trọng. Do đó, các tổ chức tội phạm quốc tế đang dần chuyển sang buôn bán trái phép ĐVHD.

Tình hình này nghiêm trọng đến mức Liên Hiệp Quốc công bố, buôn bán trái phép ĐVHD là hình thức hoạt động mới của tội phạm xuyên quốc gia, xếp ngang hàng với tội phạm về ma túy, vũ khí và rửa tiền về mức độ nghiêm trọng.

Cơ quan chức năng tịch thu lượng tê tê vận chuyển trái phép 

Việt Nam đang bị đánh giá là nơi mà các hoạt động săn bắt, vận chuyển, buôn bán ĐVHD diễn ra “sôi nổi”, phức tạp, không chỉ nhằm phục vụ nhu cầu tiêu thụ trong nước mà còn là “trạm trung chuyển” cho các đường dây buôn bán ĐVHD xuyên quốc gia. Các mạng lưới buôn bán ĐVHD lớn không chỉ hoạt động trong nước và khu vực mà còn vươn xa sang nhiều quốc gia và châu lục khác trên thế giới, điển hình là châu Phi.

Trong tình hình đó, hiện nay, theo điều 241 Dự thảo BLHS sửa đổi, 15 năm tù là khung hình phạt tối đa cho tội phạm về động vật hoang dã. Tuy nhiên ENV cho rằng, một số nội dung thay đổi của Điều 241 Dự thảo có phần “yếu” hơn quy định tại Điều 190 BLHS hiện nay.

Theo Điều 190 BLHS hiện nay, chỉ hành vi vi phạm đối với các loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ mới bị xử lý hình sự. Tuy nhiên, phân tích, bà Bùi Thị Hà, phó giám đốc ENV cho rằng, đây là một lỗ hổng lớn, vì vi phạm liên quan đến các loài không phải là loài “nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ” thì dù số lượng vi phạm lớn đến đâu và gây hậu quả nghiêm trọng như thế nào cũng chỉ bị xử lý hành chính.

Lấy ví dụ tê tê vàng và tê tê Java của Việt Nam, trước năm 2014, hai loài này không “được ưu tiên bảo vệ”, nên những vi phạm đối với tê tê vàng và tê tê Java trong mọi trường hợp chỉ bị xử phạt hành chính. Rất nhiều vụ buôn bán tê tê lên đến hàng tấn, thậm chí đến hàng chục tấn nhưng các trường hợp này không bị khởi tố. Thậm chí tang vật tê tê cũng được cơ quan có thẩm quyền bán đấu giá. Đến nay, cả hai loài tê tê của Việt Nam đã được nâng cấp bảo vệ do chúng bị khai thác đến cạn kiệt trong tự nhiên.

“Ngoài ra, những vụ việc “gây hậu quả nghiêm trọng” hoặc đối tượng tái phạm mới bị xem xét xử lý hình sự trong Dự thảo là không cần thiết và dễ dẫn đến nguy cơ bỏ lọt nhiều tội phạm; Dự thảo cũng cần có quy định với các hành vi “lưu giữ” và “chế biến” ĐVHD tương tự như các hành vi săn, bắt, giết, vận chuyển, nuôi nhốt, buôn bán”, bà Hà nói.

Theo UNEP, hiện nay lợi nhuận từ buôn bán ĐVHD ngang hàng với ma túy và vũ khí. Vì thế, nhiều chuyên gia cho rằng, chỉ có chế tài hình sự nghiêm khắc mới có thể làm giảm thiểu tình trạng săn bắt, buôn bán ĐVHD và bảo vệ đa dạng sinh học của Việt Nam.

Loài tê giác một sừng đã bị tuyệt chủng tại Việt Nam. Hình phạt 15 năm tù là một bước tiến mới trong bảo vệ ĐVHD, nhưng sẽ là chưa đủ nếu còn những “kẽ hở” chưa phù hợp thực tế. Khi đó, chắc chắn nhiều loài ĐVHD khác như hổ, voi, gấu, tê tê, vượn, voọc, rùa biển sẽ sớm tuyệt chủng tại Việt Nam.

10 tấn rùa biển tại Khánh Hòa bị buôn bán trái phép nhưng đối tượng đứng đằng sau vụ này vẫn chưa bị xử thích đáng

Theo Báo của Cục Kiểm lâm năm 2014, từ năm 2009 đến năm 2013 có 5.133 vụ vi phạm về ĐVHD. Tuy nhiên, theo thống kê của Vụ Thống kê Tổng hợp – Tòa án nhân dân tối cao, trong giai đoạn này chỉ có 327 vụ việc được đưa ra xét xử.

Cũng theo thống kê của Vụ Thống kê Tổng hợp – Tòa án nhân dân tối cao, trong số 490 bị cáo được đưa ra xét xử, 159 bị cáo phải chịu mức án tù 3 năm trở xuống; 19 bị cáo chịu mức phạt tù từ 3-7 năm, và 342 bị cáo được hưởng án treo và các hình phạt khác.

Nguồn: nguoidothi.vn